Türk tarihinde özel bir önemi olan Muş’un Malazgirt ilçesi, 1071 zaferi ile birlikte Anadolu’nun Türklerin eline geçtiği kapıdır. Fırat Nehri’nin kolları arasında olan Murat Irmağı’nın güneydoğu bölgesinde yer alan Malazgirt, geniş ovalar ve dağlarla dikkat çekmektedir. Deniz seviyesinden bin 550 metre yüksekliğe sahip ilçe arazisinin yarıdan fazlası engebeli bir yapıya sahiptir. Malazgirt halkının büyük bölümünün temel geçim kaynağını tarım ve hayvancılık faaliyetleri oluşturmaktadır. İlçenin tarım yapılabilen topraklarında buğday, arpa ve nohut başta olmak üzere kuru tarım gerçekleştirilmektedir. Küçükbaş hayvancılığın yaygın olduğu ilçede, güvenlik sorunları ve mera yasaklarından dolayı hayvancılık azalmaya başlamıştır.Malazgirt ilçesinin kesin kuruluş tarihi ve kim tarafından kurulduğu bilinmemesine rağmen, bölgenin yerleşime Urartular döneminde açıldığı sanılmaktadır. Söz konusu dönemde Kral Menuas’ın, bölgede bir yerleşim yeri oluşturduğu belirtilmektedir. Burada kurulan yerleşim yerine ise Menuas’ın kenti anlamındaki Menuahina ismi verilmiştir. Kral Menaus’un Malazgirt Ovası’na sulama kanalları yaptırdığı da tarihi kayıtlarda yer almaktadır. Urartu’nun başkenti konumundaki Tuşpa’dan gelip batıya devam eden yol, Malazgirt Ovası’ndan geçmektedir. Bu yol buradan Murat Nehri Vadisi’nden devam ederek, Muş Ovası’na kadar sürmektedir. Bizans İmparatorluğu egemenliği döneminde Selçuklu akınlarına sahne olan Malazgirt, 1071’de Malazgirt Ovası’nda yapılan savaş sonunda Selçukluların hakimiyetine girmiştir. Osmanlıların bölgede ilk kez görülmesi ise 1514 yılına rastlamaktadır.
Malazgirt’e nasıl gidilir?
Muş’un en uzak ilçesi konumundaki Malazgirt, il merkezine 135 kilometre mesafede yer almaktadır. Karayolu ulaşım olanaklarına sahip olan ilçeye Bulanık üzerinden gidilebilmektedir. Ayrıca Muş ve Patnos üzerinden Ağrı iliyle de bağlantısı olan Malazgirt, Adilcevaz ve Hınıs ilçeleriyle de karayolu bağlantısına sahiptir. İran Kapıköy sınır kapısına 156 kilometre mesafede yer alan Malazgirt, ayrıca Azerbaycan Gürbulak sınır kapısına da 156 kilometre uzaklıktadır. Ahlat’a 34 kilometre mesafede yer alan ilçeye, gerek Muş il merkezinden gerekse söz konusu ilçelerden özel araçlarla ve minibüslerle ulaşılabilmektedir. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerden Malazgirt’e, Muş Alparslan Havalimanı aracılığıyla havayolu üzerinden de ulaşım mümkündür. Malazgirt’e 125 kilometre uzaklıkta yer alan Alparslan Havalimanı’na indikten sonra ilçeye taksi ya da kiralık araçlarla ortalama bir buçuk saatte gidilebilmektedir.Malazgirt’te doğa sporları
Doğa sporlarına uygun bir yapısı olan Malazgirt, güvenlik sorunları ve turizm konusunda yeterli yatırımlar olmaması nedeniyle bu potansiyelini pek değerlendirememiştir. Özellikle dağcılık ve trekking için elverişli olan ilçeden Süphan Dağı’na tırmanış mümkündür. Son yıllarda, Malazgirt Zaferi’nin yıldönümü nedeniyle dağcıların tırmandığı bu rota, 4 bin 58 metre rakımlı zirvede sona ermektedir. Malazgirt ilçesinin Kızılyusuf köyünden başlayan rota, toplamda yedi saati aşkın sürmektedir. Profesyonel dağcıların tırmanabildiği rota, son yıllarda keşfedilmiştir. Halen saklı bir rota olarak bilinen bu tırmanma parkuru, Süphan Dağı’na çıkan diğer rotalara göre daha kolay ve risksiz olduğu kadar eğlenceli bir parkur olarak öne çıkmaktadır.Malazgirt’te gezilecek yerler
Malazgirt Ovası
İlçenin önemli bir kısmının da yer aldığı Malazgirt Ovası, büyüklüğüyle dikkat çekmektedir. Yaklaşık 450 kilometrekare bir alanı kaplayan ovanın kuzeybatısından Fırat Irmağı’nın kollarından biri olan Murat Nehri geçmektedir. Geniş bir bozkır görünümünde olan ova, aynı zamanda Malazgirt Savaşı’na da ev sahipliği yapmıştır. Malazgirt Savaşı, ovanın Ahlat ile Malazgirt arasındaki kısmında yaşanmıştır.Zafer Anıtı
Türklerin Anadolu’ya geçiş kapısı olan Malazgirt Ovası’ndaki Zafer Anıtı, Kültür Bakanlığı’nca inşa ettirilmiştir. Malazgirt Zaferi’ni simgeleyen anıtın yapımına 1985 yılında başlanıp, 1989 yılında tamamlanmıştır. Yüksekliği 42 metre olan Zafer Anıtı’nın sütunları arasındaki boşluklar Türklerin Anadolu’ya geçiş kapılarını ifade etmektedir. Bu sütunlar ise Anadolu’nun kapısını anlatmaktadır. Etrafı 1997’de restore edilerek tel örgü ile çevrilen anıt bölgesi aynı zamanda ağaçlandırılmıştır. Malazgirt Zaferi’nin yıldönümü kutlamaları her yıl 26 Ağustos günü burada yapılmaktadır.Malazgirt Kalesi ve Yılanlar Kuyusu
Malazgirt ilçe merkezinde bulunan kale, muhteşem görüntüsü ile görenleri hayran bırakmaktadır. Çevresinde birbirine paralel iki sur sırası olan Malazgirt Kalesi’nin ilk yapılışı Urartular dönemine rastlamaktadır. Siyah sert taşların Horasan harcı kullanılarak inşa edilen kale, bin 750 metrelik surlara sahiptir. Büyük kısmı doğal nedenlerle yıkılan bu surların ayakta kalan kısımları günümüzde görülebilmektedir. İki sıralı duvarla örtülü olan iç kale surları ise park alanı şeklinde düzenlenerek yöre sakinlerinin hizmetine sunulmuştur. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde de bahsedilen Malazgirt Kalesi, yuvarlak bir tepe üzerinde ve kesme taştan inşa edilmiştir. 922’de Sultan I. Selim’in Çıldır Savaşı sonunda ele geçirdiği kale, Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Kapısı doğuda olan kalede, 2 bin ev, bir cami, iki medrese, bir küçük hamam, bir han ve 50 civarında dükkanın olduğu belirtilmektedir. Yılanlar Kuyusu ise efsanevi bir kuyu olarak bilinmektedir. Her yıl 15 Mayıs ile 15 Haziran arasındaki bir aylık sürede zehirsiz yılanların dolduğu kuyu, pek çok kişi tarafından ziyaret edilmektedir.Kız Köprüsü
Malazgirt ilçe merkezine iki kilometre mesafede yer alan Kız Köprüsü, üç metre uzunluğa ve bir metre genişliğe sahiptir. İlçenin görülmesi gereken yapıları arasında bulunan köprü, iki yekpare taştan inşa edilmiş bir Roma dönemi eseri olarak dikkat çekmektedir. Çeşitli rivayetlere konu olan köprünün bölgedeki bir kralın kızı tarafından yaptırıldığı söylenmektedir. Köprü, ismini de bu özelliğinden almıştır.Tıkızlı Kalesi
Malazgirt’te görülmesi gereken Urartu dönemi yapılarından biri de ilçe merkezine bağlı Tıkızlı köyündeki kaledir. Kalenin Milattan Önce 830 ile 810 yılları arasında, Urartu kralı İşpuni döneminde yapıldığı belirtilmektedir. Büyük bir tepe üzerine kurulan yapı, harç kullanılmadan büyük taşların birbiri üzerine yığılmasıyla inşa edilmiştir. Kalenin merkezi yaklaşık 30 metreye 35 metre civarında olup, sur duvarlarının 4 metre kalınlığındadır. Surların yüksekliği ise 1.5 ila 2 metre arasındadır. Tıkızlı Kalesi’nde kullanılan küp şeklindeki yontulmuş taşların insan gücünü aşan büyüklükte olması dikkat çekicidir. Bu taşların nasıl üst üste konuldukları halen bir sırdır. Malazgirt’te ayrıca Katerin Dağı üzerinde yer alan Katerin (Zincirli) Kalesi de görülebilecek tarihi yapılardan biridir.Dolabaş ve Bostankale Höyükleri
Malazgirt’in tarihine ışık tutan bu höyükler, Urartular dönemine işaret etmektedir. Dolabaş köyünde yer alan höyükte bugüne kadar herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bostankale köyündeki höyük ise sit alanı ilan edilmiştir. Bu höyüğün de Urartulara ait olduğu belirtilmektedir.Malazgirt’te nerede ne yenir?
Muş mutfak kültürünün özelliklerini taşıyan Malazgirt, özgün lezzetlere ev sahipliği yapmaktadır. Muş’un ünlü köftesinin yaygın olarak tüketildiği Malazgirt’te, ayrıca yörenin enfes yemeklerinden Hez dolması da sofralarda bolca görülmektedir. Keşkek, çorti, pırvaz, herse, cavbelek, helimaşi, kırçik gibi lezzetlere ev sahipliği yapan bölge mutfağında, ayrıca dağlarda yetişen otlar da özel bir yer tutmaktadır. Yaz aylarında toplanan jağ bitkisi, kurutulduktan sonra pişirilerek üzerine yumurta kırılıp yenen lezzetlerden biridir. Yörede ayrıca testi kebabı, büryan, yaprak kebabı ve sac tava gibi lezzetler de tüketilmektedir. Malazgir’te yer alan restoran ve lokantalarda yöresel lezzetleri tadabilirsiniz. İlçede öne çıkan mekanları; Malazgirt Otel Restoran, Hocanın Yeri Alabalık Üretim Tesisi Restoran, Emre Döner, Barış Döner, Halil İbrahim Sofrası, Hacı Baba Pide Lahmacun, Yörem Döner Salonu, Taner Usta Pide Lahmacun, Bir Tat Lokantası, Eylül Restoran, Pizzaltın, Şark Döner Salonu, Lezzet El Lokantası ve Onur Lokantası olarak sayabiliriz.Malazgirt’te gece hayatı
Muş’un Malazgirt ilçesinde aktif bir gece hayatı söz konusu değildir. İlçede yer alan otellerin barları dışında alkollü mekan yok denecek kadar azdır. Bunlar arasında yer alan Otel Malazgirt Bar’da keyifli bir gece geçirebilirsiniz. Ayrıca ilçede yer alan kafeterya, çay bahçesi ve pastaneler akşam saatlerinde bölge sakinleri tarafından daha çok tercih edilmektedir. Bu mekanların başlıcalarını; Zirve Pastanesi, Rıhtım Kafe, Asmin Kafe, Karadeniz Sema Pastanesi ve Özgezenler Pastanesi olarak sıralayabiliriz.