Mardin’e 45 kilometre uzaklıkta yer alan Savur ilçesi, zengin tarihsel birikiminin ürünü olan çok sayıda yapıyla dikkat çekmektedir. Süryanice Savro kelimesinden gelen Savur, boyun manasındadır. Oldukça eski bir tarihi bulunan Savur, Mardin’in tarihinden de eski bir yerleşim birimidir. Nitekim ilçede yer alan kale, Mardin Kalesi’nden daha eski bir yapı olarak bilinmektedir. Dağ yamacında kurulan Savur ilçesinin deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 900 metre civarındadır. Savur Çayı, ilçenin merkezinden geçmektedir. Savur’un kuzeybatısında yer alan geniş düzlüklerde tahıl ekimi gerçekleştirilmektedir. Dünyaca ünlü üzümlerin yetiştirildiği Savur, aynı zamanda çok sayıda kavak ağacına ev sahipliği yapmaktadır. Burada yetiştirilen ve büyük kısmı Irak’a gönderilen kavak ağaçları, gölgelik yapımında kullanılmaktadır. Üzümleriyle ünlü Savur’da, Mezrone’den Tayfi’ye kadar pek çok türde, lezzetli üzümler yetiştirilmektedir. Kurutulan ve reçel yapılan bu üzümler, ayrıca pestil, bastik ve cevizli sucuk yapımında da kullanılmaktadır. İlçede uzun yıllar faaliyet gösteren şarap fabrikası ise günümüzde kapalı durumdadır.Birinci yüzyılda Hıristiyanlığın yayıldığı Savur, Milattan Sonra 352 yılında kurulan Episkoposluk bölgesine ev sahipliği yapmıştır. Buradaki ilk Episkopos olan Mor Krafus’un Pers İmparatoru II. Şabur’ca tutuklanarak Nusaybin’e götürüldüğü bilinmektedir. Mor Krafus, inancından vazgeçmediği için 352 yılında öldürülmüştür. Perslerin istilası ile büyük zarar gören kent, bir dönem boşaltılmıştır. Etiler’e kadar uzanan bir tarihi geçmişi bulunan Savur’da, daha sonra Roma İmparatorluğu ve Bizanslılar egemen olmuştur. Bölgede, Sasaniler ve Melikşah’ın ardından, 12’nci yüzyılda 300 yıl hükümdarlık sürdüren Artukoğulları hakimiyet kurmuştur. Ardından Karakoyunlular ve Akkoyunluların egemen olduğu Savur, Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı İmparatorluğu topraklarına dahil edilmiştir. Savur’un ilçe statüsü alması ise 1884 yılında gerçekleşmiştir.
Savur’a nasıl gidilir?
Mardin il merkezine 45 kilometre mesafede yer alan Savur, karayolu ulaşım olanaklarına sahiptir. Mardin il merkezinden ilçeye her gün karşılıklı düzenlenen minibüs seferleriyle bir saatten daha kısa sürede ulaşılabilmektedir. Diyarbakır’a 105, Batman’a 95, Şanlıurfa’ya ise 235 kilometre uzaklıkta yer alan Savur’a, özel araçların yanı sıra bu illerden otobüslerle aktarmalı olarak gidilebilmektedir.Büyük kentlerden Savur’a havayolu aracılığıyla gitmek için ise Mardin Havalimanı kullanılabilmektedir. İlçeye 62 kilometre uzaklıkta yer alan Mardin Havalimanı’na indikten sonra, havalimanı servis araçları, taksi ya da kiralık araçlarla Savur’a ortalama bir saatte ulaşılabilmektedir.Savur’da doğa sporları
Yapısı ve iklimi doğa sporlarına uygun olan Savur’da, başta trekking olmak üzere bazı aktiviteler yapılabilmektedir. Ancak ilçenin potansiyeli tam olarak açığa çıkarılamamıştır.İlçe merkezine dokuz kilometre uzaklıkta yer alan tarihi Dereiçi köyü, doğa yürüyüşleri için en uygun parkura sahiptir. Dereiçi köyünden Savur ilçe merkezine kadar süren dokuz kilometre uzunluğundaki kolay parkur ortalama 2 buçuk saatte yürünebilmektedir. Bu yürüyüş sırasında yol boyunca görülen dutluklar ve eski su değirmenleri eşsiz bir manzara oluşturmaktadır. Savur ilçe merkezi ile Dereiçi köyünde, ayrıca kampçılık, binicilik, bisiklet ve trekking için uygun alanlar da mevcuttur. Ancak bu alanlarda parkurlar henüz açılmamıştır.Savur Çayı ve çevresinde yer alan mağaralar, dağlık alanlar ve vadiler de doğa sporları için oldukça elverişli ortamlardır. Buralar; gezi, yürüyüş, fotoğrafçılık, kamping gibi aktiviteler için önemli bir potansiyele sahiptir.Savur’da gezilecek yerler
Dereiçi Köyü
Savur’a bağlı bu Süryani köyü, tarihi yapılarıyla ve taş evleriyle ilgi çekmektedir. Dere kenarında yer alan köy, ilçe merkezine oldukça yakındır. Savur’dan Dereiçi köyüne giderken, yol üzerinde yer alan eski su değirmenleri ve dutluklar muhteşem bir manzara oluşturmaktadır. Taş evleriyle ünlü Dereiçi köyünde bir dönem oldukça kaliteli şaraplar üretiliyordu. Köydeki şarap tesislerinde üretilen bu şaraplar, Akdeniz ve Ege bölgelerinde oldukça ilgi görüyordu. Fakat köy günümüzde boşalmıştır. Köyün Süryani sakinleri, buradan ayrılarak İsveç’e göç etmişlerdir. Üç ayrı kiliseye ev sahipliği yapan Dereiçi köyünde, Mor Abay, Mor Teotuto ve Mor Şabay isimli bu kiliselerin bahçelerindeki mezar taşları işlemeleriyle görülmeye değerdir.Abdullah Bey Konağı
Savur merkezinde yer alan konak, 1850 yılında inşa edilmiştir. Özgün halini bugüne kadar bozulmadan koruyan Abdullah Bey Konağı, müze gibi korunan bir yapıdır. Titiz taş ve ahşap işçiliğiyle dikkat çeken konağın duvarları sur gibi yapılmıştır. Günümüzde özel bir firma tarafından otel olarak işletilen konağın 22 odası mevcuttur. Otantik bir tasarıma sahip olan konakta; duvar kenarlarındaki divanlar, salondaki güzel tasarım ve değerli eşyalar ilgi çekmektedir. Özellikle duvarlardan tavana doğru devam eden süslemeleri görülmeye değerdir.Mor Yuhanun Kilisesi
Dereiçi köyünün güneyinde yer alan bu kilise, aynı zamanda Kadim Süryani Ortodoks kilisesi olarak da bilinmektedir. 370 yılında yapılan Mor Yuhanun Kilisesi; mimarisi ve mezbah kapısındaki motifleriyle ilgi çekmektedir. Günümüze kadar ayakta kalmayı başaran ve halen ibadete açık olan kilise, Süryani kiliseleri içinde özel bir yere sahiptir.Savur Kalesi
Savur’da görülmesi gereken yapılar arasındaki kale, yüksek bir tepede inşa edilmiştir. Bölgeye tamamen hakim bir görüş alanına sahip Savur Kalesi’nin ne zaman ve kimler tarafından inşa edildiği tespit edilememiştir. Bugüne sadece birkaç duvar kalıntısı ulaşan kale, tarihi kalıntılarının yanı sıra sunduğu muhteşem manzara nedeniyle ziyaretçilerin akınına uğramaktadır.Başkavak Köprüsü
Savur Çayı üzerinde yer alan köprü, Başkavak köyünde bulunmaktadır. Hacı İbrahim Bey’in 1755 yılında inşa ettirdiği Başkavak Köprüsü, 1861 yılında İbrahim Bey’in oğlu Emir Abdullah Bey tarafından onarılmıştır. Doğu batı yönünde uzanan sivri kemerli köprü, 14 gözlüdür. Uzunluğu 70, genişliği ise 3.1 metre olan köprünün orta kısmı 2.9, uç kısımları da 2.3 metre yüksekliğe sahiptir. 14 kemeri 15 ayak üzerinde oturan köprüde, kemer gözleri köprünün ortasına doğru genişleyip büyümektedir. 1997’de tescillenerek koruma altına alınan köprü, halen sağlamdır ve yaya kullanımına açıktır.Hisarkaya Köprüsü
Hisarkaya köyü yolunun Çemülhan mevkiinde yer alan köprünün kitabesi olmadığı için kesin yapılış tarihi bilinmemekle birlikte, Hacı Abdullah Bey döneminde 1880 dolayında yapıldığı sanılmaktadır. Yapılış tarzı ve malzemelerine bakıldığında Hacı Abdullah Bey dönemindeki eserlere benzerlik gösteren yapı, günümüzde sağlam olarak yaya kullanımına açıktır. Doğu batı yönünde uzanan Hisarkaya Köprüsü; yuvarlak kemerli, üç gözlü, yolu eğimli köprüler grubuna girmektedir. Uzunluğu 28, genişliği ise 3.5 metre olan köprü, 4.3 metre yüksekliğe sahiptir. Dört ayak üzerine oturan köprüde, üçgen tabanlı sel yaranlar bulunmaktadır. Ancak bunların bir kısmı yıkıldığı için günümüze ulaşamamıştır.Hacı Ahmet Ağa Köprüsü
Savur’a bağlı Sürgücü köyünde yer alan Hacı Ahmet Ağa Köprüsü, Savur Çayı üzerine inşa edilmiştir. 18 veya 19’uncu yüzyılda yapıldığı tahmin edilen köprünün beş gözü bulunmaktadır. Kesme taştan inşa edilen köprünün uzunluğu ise yaklaşık 50 metre civarındadır. Bugüne kadar çeşitli dönemlerde onarımdan geçirilen köprü, günümüze kadar ayakta kalmayı başarmıştır.Savur’da nerede ne yenir?
Mardin yemek kültürünün özelliklerini taşıyan Savur, Süryani ve Arap yemek kültüründen de etkilenmiştir. İlçede bol baharatlı yemekler tercih edilmektedir. Savur’da yaygın olarak tüketilen lezzetleri; lebeniyye, ikbebet, irok, bembuse, kitel raha, alluciye, incasiye, hımmısiye, dolmalar ve kibe olarak sayabiliriz.İlçede yer alan restoran ve lokantalarda bu yöresel lezzetleri tadabilirsiniz. Savur’da öne çıkan restoranları; Hacı Bahattin Erdem Caddesi’ndeki Uğur Alabalık Çiftliği, yine aynı caddede hizmet veren Perili Bahçe, Savur yolu üzerinde bulunan Kayacan Park Cafe, Diyarbakır Savur Yolu üzerinde yer alan Baysal Lokantası, Cumhuriyet Caddesi’nde faaliyet gösteren Hacıalioğlu Çiğköfte ve Diyarbakır Savur Yolu üzerinde konuklarını ağırlayan Budak Lokantası olarak sıralayabiliriz.Savur’da gece hayatı
Mardin’in Savur ilçesi, gece hayatı konusunda gelişmemiştir. İlçede yer alan birkaç tane turistik otelin restoranı dışında eğlence mekanı yok denecek kadar azdır. Bölgenin muhafazakar yapısı ve turizm yatırımlarının yetersizliği nedeniyle alkollü mekan sayısı oldukça az sayıdadır. Ancak ilçede yer alan kafeterya, pastane ve çay bahçesi gibi mekanlarda akşam saatlerinde dinlenip, keyifli zaman geçirilebilmektedir. Kaliteli üzümleriyle ünlü Savur’da, bir dönem Süryanilere ait olarak hizmet veren şarap üretim tesisleri ve şarap evleri ne yazık ki günümüze kadar ulaşamamıştır.