---

Şırnak Gezilecek Yerler

Şırnak, doğa sporları için büyük potansiyele sahip...

Şırnak’ta bulunan Dicle Nehri, Cudi Dağı, Kasrik ve Cehennem Vadisi gibi yerler, doğa sporları için oldukça uygundur. Karacadağ, Altındağ ve Cudi Dağı, yükseklikleri ile özellikle dağcılık ve tırmanma için önemli bir potansiyel barındırıyor. Dağ ve doğa yürüyüşleri için en uygun alanlar Cudi Dağı, Herekol Dağı ve Şahköy Çağlayanı’dır. Öte yandan Beytüşşebap’ta yer alan Faraşin Yaylası da muhteşem manzarasıyla doğa yürüyüşüne elverişlidir. Şırnak’taki başlıca akarsu olan Kızılsu, Habur ve Hezil çaylarından beslenen Dicle Nehri, kano ve rafting için uygun bölgelere sahiptir. Ayrıca Kızılsu Çayı’nda sportif olta balıkçılığı yaygındır.

---

Mezopotamya’dan Cumhuriyete Şırnak’ın tarihçesi...

Şırnak ilinin bulunduğu toprakların tarihi oldukça eski zamanlara gitmekle birlikte, Namaz Dağı’nın yamaçlarında yer alan kent merkezinin tarihsel geçmişi oldukça yenidir. Daha önce Siirt’e bağlı bir ilçeyken, 1990 yılında il olan Şırnak; Siirt, Mardin ve Hakkari’nin topraklarından meydana getirilmiştir. Şırnak il sınırları içinde bulunan topraklar tarihte birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, ancak bu uygarlıklar bir süreklilik oluşturmamıştır.

---

Tarih boyunca Mezopotamya, İran ve Anadolu’da kurulan devletlerin kontrolünde kalan Şırnak’ta; sırayla Asur, Babil, Hitit, Pers, Büyük İskender, Roma, Bizans, Sasani’den sonra Hz. Ömer döneminde İslam topraklarına dahil edilmiştir. Ardından ise Emevi, Abbasi, Büyük Selçuklu, Artuklu, Musul Atabekleri ile Eyyubi kontrolüne girmiştir. Bir süreliğine Akkoyunlu kontrolüne giren bölge, 16’ncı yüzyılın başlarından sonra Cizre (Botan) Beyleri’nin hakimiyetine geçmiştir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde de bir süre için bu beyliğin kontrolü sürmüştür. 1627’de Cizre Beyleri’nin yönetimine son veren Osmanlı devleti, bölgede kendi egemenliğini kurmuştur. Osmanlı’nın son zamanlarında, 1875 ile 1885 arasında Şırnak; Diyarbakır Eyaleti, Mardin Livası’nın bir kazası yapılmıştır. Cumhuriyet döneminde ise Siirt’in bir ilçesi yapılmış, ardından 1990’da da il statüsüne kavuşmuştur.

---

Şırnak’ın gezilecek tarihi yerleri…

Cizre Kalesi

Dış kale ve iç kaleden oluşan Cizre Kalesi; ilçe merkezinde, Dicle Irmağı kenarında kurulmuştur. Kalıntılar üzerinde yapılan araştırmalar, Roma ve Bizans zamanından beri yapım sürecini takip etmeyi sağlamaktadır. Kale, bugünkü haline Selçuklu ve Cizre Beyleri döneminde aldığı haliyle gelmiştir.

---

Finik Kalesi ve Harabeleri

Güçlükonak’a bağlı Damlarca köyünde yer alan Finik Kalesi, iç ve dış kaleden meydana gelen önemli tarihi yapılardan biridir. Dicle Nehri’nin kuzey bölümünde, Güçlükonak’a giden yolun üst tarafından bulunan Finik Kalesi’nin dış kale bölümünde sur kalıntıları kuzey güney yönünde devam etmektedir. Dicle Irmağı ve vadisine hakim konumda bulunan kale ve çevresindeki eski yerleşimler oldukça geniş bir alanı kaplamaktadır.

---

Cizre Ulu Camii

İlçe merkezinde, Dağkapı Mahallesi’nde yer alan cami, farklı zamanlarda eklenen bölümlerle ve yapılan onarımlarla bugüne kadar varlığını sürdürmüştür. Dört taraftan da yol ile sınırlandırılan yapının ilk olarak ne zaman inşa edildiğine dair kesin bir bilgi bulunmuyor. Caminin üzerinde yer alan sekiz tane kitabeye göre, Milattan Sonra 1155 ile 1160 yılları arasında Musul Atabekleri döneminde inşa edildiği, 1203 ve 1284’te ise onarım gördüğü anlaşılmaktadır. Camide yapılan son restorasyon ise 2007 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmiştir.

---

Faki Tayran Camii

Güçlükonak ilçesinin Damlarca köyünde bulunan cami, bölgede Faki Teyran Medresesi şeklinde anılır. Faki Teyran’ın gerçek ismi Muhammet’tir ve mezarı Van’ın Bahçesaray ilçesine bağlı Kartal köyünde bir korunun içinde bulunur. Medrese öğrencisi anlamına gelen “Faki” ve kuşlarla konuştuğu rivayeti nedeniyle “Faki Teyran” diye adlandırılmıştır. Yaşadığı dönem tam olarak saptanamamıştır. Ünlü alimlerden Cizreli Molla Ahmed-i Cıziri ile aynı dönemde yaşamış olup birlikte yazdıkları şiirleri mevcuttur. Cıziri ile olan ilişkisi nedeniyle bir süre de Cizre’de kaldığı tespit edilmiştir.

---

Silopi Nuh Nebi Cami ve Medresesi

İlçe merkezine 2 kilometre mesafedeki Birlik köyünde yer alan ve bölgede Nuh Nebi diye isimlendirilen cami ve medrese, köyün güneybatısında bulunan mezarlık içindedir. Doğu batı yönünde uzanan yapının ortasındaki avlunun güneyinde cami, kuzeyinde ise medrese vardır. Ayrıca yapının doğusunda dışa doğru taşan iki katlı eyvanlı bölüm mevcuttur. Girişi avludan sağlanan cami, doğu batı istikametinde dikdörtgen şeklindedir. Kıble duvarına iki kademeli biçimde girintili olan mihrap da dışa taşıntılı şekilde tasarlanmıştır.

---

Kırmızı Medrese

Dağkapı Mahallesi’nde yer alan Kırmızı Medrese, kentin batı bölümünde bulunan sur kalıntıları üzerine kurulmuştur. Kuzey güney yönünde düzgün dikdörtgen planlı bir yapıdır. Güney cephesinin ortasında ise Şeyh Ahmed El-Cezeri’nin türbesi vardır. Avlulu, iki eyvanlı ve tek katlı yapıya sahip olan medresenin doğu, batı ve kuzeyinde medrese hücreleri bulunmaktadır. Kuzey ve kuzeydoğudaki revak ve hücreler bugün yıkık durumdadır.

---

Abdaliye Medresesi ve Mem-u Zin Türbesi

Dağkapı Mahallesi’ndeki mezarlık içinde bulunan medrese, 840 senesinde Emir Abdal İbn Abdullah Seyfettin Bohti tarafından inşa ettirilmiştir. Medreseden bugüne kalan bölümler; mescit, türbe, avluya geçişi sağlayan giriş ünitesi, bir medrese hücresi ve bir eyvandır. Doğu ve batıdaki hücrelerden yalnızca temel kalıntıları bugüne kadar varlığını sürdürebilmiştir. Kuzeyinde hücre olup olmadığı tespit edilememiştir, ancak bu yöne daha sonra namazgah, cami ve şadırvan ilave edilmiştir. Bu bölümün altında ise girişi avludan olan Mem-u Zin Türbesi mevcuttur. Avludan dokuz basamakla inilen türbe, dikdörtgen planlıdır. Ayrıca türbenin içerisinde Mem, Zin ve Bekir’e ait üç tane mezar vardır.

---

İdil Öğündük Mor Yakup Kilisesi

Eski adı Midin olan Öğündük, bugünkü Süryani köylerindendir ve Midyat yolundan ayrılan 1 kilometrelik yol ile ulaşılabilir. Köy içinde bir manastır kompleksi şeklinde inşa edilen kilise, bugün halen faal durumdadır. Kompleksin ortasındaki avlunun kuzey kısmında kilise, batı kısmında iki katlı dershane ile doğu tarafından katakomp bulunmaktadır. Avlunun girişi güney kısımdaki anıtsal kapı ile sağlanmaktadır.

---

İdil Haberli (Basibrin)-Mor Dodo Kilisesi

Haberli köyünün kuzeybatısında yer alan kilise, köye hakim bir konumda bulunmaktadır. Kompleks bir yapı olan kilise, yüksek duvarlı büyük bir avlunun kuzeydoğusunda yer alır. Kilise, doğu batı yönünde dikdörtgen şeklinde ve iki bölümden oluşmaktadır.

---

Geramon Kilisesi

Eski bir Nasturi yerleşkesi olan Uludere ilçesinin Andaç köyüne bağlı Yarma Mahallesi,  gerçekte Geramon ismine sahiptir. Irak sınırına oldukça yakında, Hakkari yolunun 3 kilometre uzağında yer alan Andaç köyünden yalnızca 1 kilometre mesafede yer alır. Eğimli bir alanda bulunan kilise, kuzeyden güneye doğru inşa edilmiştir. Kilisenin güney kısmında meydan, kuzey ve batı bölümünde bahçesi, doğu tarafında ise yol vardır.

---

Cizre Eski Belediye Binası

İlçe merkezinde bulunan yapı, Osmanlı’nın son zamanlarında belediye binası olarak düzgün kesme taş ile inşa edilmiştir. İsmail Ebul-iz El-Cezeri Müzesi olarak kullanılan bina iki kata sahiptir. Binanın ortası hol şeklindedir ve yan taraflarda birer odadan oluşmaktadır. Batı tarafında pencere, kapı ve balkon bulunurken, katlar birbirinden kaval silmeyle ayrılacak şekilde yapılmıştır.

---

Hamidiye Kışla Binası

Cizre ilçe merkezinde bulunan iç kalenin güney bölümündeki askeri alan içinde olan yapı, Osmanlı İmparatorluğu’nun son zamanlarında Sultan II. Abdülhamit’in paşa olarak tayin ettiği Cizre Miran Aşiretleri reisi Mustafa Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Binanın yapımında Cizreli ve Midyatlı taş ustaları görev almıştır. Askeri bölgede yer aldığından dolayı bugüne kadar sağlam şekilde gelebilmiştir.

---

Kasrik ve Yafes Köprüleri

Güneş Deresi üzerinde bulunan Kasrik Köprüsü, üç gözlü köprüler kategorisinde değerlendirilmektedir. Han Mahmut Köprüsü diye de adlandırılan köprünün Cizre Beyleri’nce 16’ncı yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir. Daha önce Cizre’de bulunan Yafes Köprüsü ise nehrin yatağı değiştiği için günümüzde Suriye sınırlarında yer almaktadır. Bölge halkı tarafından Bafid Köprüsü diye de bilinen köpründen günümüze sadece büyük kemeriyle bazı ayakları kalmıştır. Köprünün 12’nci yüzyılda, Selçuklu döneminde Musul Atabeyleri’nce yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Köprüdeki taş işçiliği bugün halen izleyenleri hayran bırakmaktadır.

---

Belkıs (Nebi Süleyman) ve Zümrüt Kaplıcaları

Belkisana veya Hesta Kaplıcası şeklinde de isimlendirilen Belkıs Kaplıcası, Düğünyurdu köyünde bulunmaktadır. Yeni kaplıca yapılarının batı bölümünde bulunan eski kaplıca, Dicle Irmağı’na bakan yamaçta iki bölümden meydana gelmektedir. Zümrüt Kaplıcası ise Beytüşşebap ilçe merkezine 7 kilometre mesafedeki Ilıca köyünde bulunmaktadır. Son yıllarda yapılan iki havuza sahip kaplıcanın su sıcaklığı 39 derecedir ve kükürt içermektedir.

---

Şırnak mutfağından özgün lezzetler…

Kutlık

Kutlık yemeği, ufak bulgur ve çiğköftelik ufak yarmanın karıştırılıp hamur şekline getirilmesiyle yapılır. İçine doldurulan kızartılmış soğanlı kıyma, kaynamakta olan suya konularak pişmeye bırakılır. Sudan çıkarılmasının ardından yumurtaya bulandırılan yemek, yağda kızartıldıktan sonra servise hazır hale gelir.

---

Serbıdev

Serbıdev de Kutlık gibi yarma ile yapılan bir yemektir. İyice pişirilen yarma, büyükçe bir tabağa konulduktan sonra içi açılır. İçine keşk-çortan suyu ve yağ dökülmesinin ardından yarmanın üstüne kavurma parçaları eklenir ve servise hazır hale gelir.

---

Perdepilav

Alt kısmı yuvarlak olan bir tencereye yumurta ve yağla yoğrularak yufka yapılmış hamur yerleştirilir. Az pişmiş pilava tavuk eti, badem ve baharat ilave edilerek, bu yufka haline getirilen hamurun içine konur. Ardından yeniden ağzı yağlı ve yumurtalı ince hamurla örtülür. Altlı üstlü pişirildikten sonra servis edilir.

---

Kipe

Koyun bağırsağından yapılan bu yemekte ilk önce bağırsaklar yıkanır ve bezleri ayıklanır. Daha sonra tersi çevrilerek tekrar yıkanır. Kıyma ve pirinç, bağırsağın içine pişirilmeden konulur. Sıcak suda kaynatıldıktan sonra servise hazır hale gelir.

---

Şımşıpe

Bizim dolma olarak bildiğimiz yemeğin Şırnak’taki adı Şımşıpe’dir. Patlıcan, soğan, domates ve kabakların oyulmasının ardından asma yaprakları ya da pancar hazır hale getirilir. Yıkanıp karıştırılan pirinç ve kıyma, baharatlandıktan sonra söz konusu sebzelerin içine konulur. Tencerede pişirildikten sonra servis edilir.

---

Mahmılatık

İnce bulgurun küpe konulmasının ardından şalgam kaynatılır, soğutulur ve süzülerek küpe konulur. Bir miktar su ve mayalanmış az hamur üzerine eklenir. Ağzının örtülmesinin ardından çamurla kapatılır. Kırk gün bekletilir ve sonra turşu gibi bir lezzet elde edilir.

---

Şırnak’ta festivaller ve bayramlar…

Şırnak’ta yapılan festivaller son yıllarda artış göstermektedir. Kent merkezinde ve ilçelerde yapılan yerel etkinliklerin yanı sıra her yıl geleneksel olarak düzenlenen etkinlikler; 21 Mart Nevruz Bayramı, haziran ayı başında yapılan Kültür ve Bahar Bayramı, 18 Mayıs’ta düzenlenen İl Olma Töreni ve Beytüşşebap ilçesinde temmuz ayında yapılan Kuzu Kırkma Bayramı’dır. 

---

Şırnak’ta gece hayatı, kafe ve lokallerde yaşanıyor

Şırnak’ta gece hayatı çoğunlukla kafe ve açık hava çay bahçelerinde yaşanmaktadır. Şırnak il merkezi ile ilçelerinde oldukça az sayıda bar ve eğlence mekanı vardır. Akşam ve gece eğlenceleri kafelerin yanı sıra lokaller ve öğretmenevinde gerçekleştirilmektedir. İdil ilçesinde bulunan öğretmenevi çay bahçesinde akşamları canlı müzik eşliğinde eğlenceler de düzenlenmektedir.